Προστασία Φοινίκων από Κόκκινο Σκαθάρι
ΚΟΚΚΙΝΟ ΣΚΑΘΑΡΙ ΦOΙΝΙΚΑ (Rhynchophorus ferrugineus)
Το Rhynchophorus ferrugineus (κόκκινος ρυγχωτός κάνθαρος – red palm weevil ή κόκκινο σκαθάρι) θεωρείται σήμερα ο σημαντικότερος εχθρός των φοινικοειδών. Εντοπίστηκε στη χώρα μας για πρώτη φορά σε φοίνικες Washingtonia sp., που εισήχθησαν στη Χερσόνησο της Κρήτης το 2005 από την Αίγυπτο. Επιπλέον, την ίδια περίοδο εντοπίστηκε σε φοίνικες του είδους Phoenix canariensis (Κανάριος) νότια του Ηρακλείου της Κρήτης. Οι αναφορές έγιναν από το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο (Ιανουάριος 2006).
Ανήκει στην τάξη Coleoptera και στην οικογένεια των Curculionidae. Προκαλεί εκτεταμένη ζημιά στους φοίνικες που φτάνει μέχρι την πλήρη καταστροφή τους. Έχει ήδη καταγραφεί σε πολλές χώρες του κόσμου και σημειώνεται ότι προσβάλλει αρκετά είδη των φοινικοειδών αλλά έχει ιδιαίτερη προτίμηση στους Κανάριους φοίνικες (Phoenix canariensis).
ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ
Αποτελείται από τέσσερα στάδια: ωό, προνύμφη, νύμφη και ακμαίο. Τα θηλυκά έντομα γεννούν περίπου 300-500 ωά σε οπές στη στεφάνη του φοίνικα, στις μασχάλες των νεαρών φύλλων ή και στον κορμό.
Τα ωά εκκολάπτονται συνήθως σε 2-5 ημέρες όταν η θερμοκρασία είναι υψηλή και στη συνέχεια οι προνύμφες εισχωρούν στο εσωτερικό του φοίνικα ορύσσοντας στοές, όπου και συνεχίζουν να αναπτύσσονται τρεφόμενες από το μαλακό ξύλο και τους χυμούς του δέντρου ενώ η ανάπτυξη τους μπορεί μα διαρκέσει από 1-3 μήνες. Η προνύμφες σε πλήρη ανάπτυξη έχουν μήκος 40-50mm είναι ευκέφαλες (μεγάλο κεφάλι), χωρίς πόδια και έχουν λευκό χρώμα με σκούρο χρώμα κεφαλής.
Όταν ολοκληρώσουν την ανάπτυξή τους, οι προνύμφες γίνονται νύμφες πλέκοντας νυμφικές θέσεις (κουκούλια) σε οβάλ σχήμα από τις ίνες του εσωτερικού των φύλλων και ζουν μέσα σ’ αυτό. Η νύμφωση των προνύμφων διαρκεί 14-21 ημέρες οπότε και γίνεται έξοδος των ακμαίων.
Τα ακμαία έχουν κόκκινο-καστανό χρώμα, μήκος περίπου 35mm, πλάτος περίπου 12mm και φέρουν μακρύ ευδιάκριτο ρύγχος.
Στον ίδιο φοίνικα μπορούμε να συναντήσουμε επικαλυπτόμενες γενιές και συνύπαρξη όλων των βιολογικών σταδίων του εντόμου μέχρι την πλήρη καταστροφή του φυτού οπότε τα ακμαία μεταναστεύουν τελικά σε γειτονικά φοινικόδεντρα με τη βοήθεια της πτητικής τους ικανότητας.
ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ
Από τα πρώτα συμπτώματα που μπορούμε να διακρίνουμε είναι οι χαρακτηριστικές τρύπες στη βάση των φύλλων του φοίνικα. Βασικό σημείο της προσβολής είναι η καταστροφή και ξήρανση της νέας βλάστησης (δηλαδή των κεντρικών φύλλων) και η κάμψη των παλαιών φύλλων που δίνει στο φυτό την όψη ανοιχτής ομπρέλας. Οι έντονα προσβεβλημένοι φοίνικες εμφανίζουν συνολικά απώλεια των φύλλων και σήψη του κορμού. Σε τελικό στάδιο το δέντρο ξεραίνεται ολικά.
ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΛΗΨΗΣ
Οι φοίνικες θα πρέπει να είναι εύρωστοι και φροντισμένοι ώστε να είναι πιο ανθεκτικοί σε προσβολές απο εχθρούς και ασθένειες και να αποφεύγεται η μετακίνηση φοινικόδεντρων από τις περιοχές όπου έχουν παρατηρηθεί προσβολές.
Να γίνεται τακτικός καθαρισμός των κεφαλών των φοινίκων ώστε να παρεμποδίζεται η αποσύνθεση φυτικών υλικών στις μασχάλες των φύλλων, όπου τα θηλυκά αποθέτουν τα ωά τους.
Το κλάδεμα είναι προτιμότερο να πραγματοποείται από τα μέσα Δεκεμβρίου ως τα μέσα Φεβρουαρίου, όταν η κινητικότητα των ενήλικων εντόμων είναι μειωμένη. Όταν κόβονται πράσινα φύλλα χρειάζεται η τομή να γίνεται μακριά από τη βάση ώστε να αποφεύγονται πληγές κοντά στο στέλεχος του φυτού.
Μετά το κλάδεμα καλύπτουμε τις τομές με ειδική πάστα ώστε να προλάβουμε την είσοδο του εντόμου στο εσωτερικό του φοίνικα.
ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ
Εφόσον εντοπίσουμε την προσβολή, είναι απαραίτητο να λαμβάνονται συγκεκριμένα μέτρα.
Πραγματοποιείται χρήση εγκεκριμένων φυτοπροστατευτικών σκευασμάτων στα υγιή και ελαφρώς προσβεβλημένα δέντρα. Οι επεμβάσεις πραγματοποιούνται με καθολικούς ψεκασμούς εντομοκτόνων σε όλο το δέντρο και ειδικά στην κόμη και με ριζοποτίσματα. Συχνά η εφαρμογή επιτυγχάνεται με μικροέγχυση σε κρίσιμα σημεία του κορμού (stem infusion) με τη βοήθεια μικρομετρικής σύριγγας.
Βιολογική αντιμετώπιση μπορεί να γίνει με τη χρήση εντομοπαθογόνων νηματωδών σκωλήκων.
Επιπλέον, τοποθετούνται παγίδες με φερομονικά και τροφικά ελκυστικά στοιχεία στο χώρο των δέντρων με στόχο τη σύλληψη των ακμαίων εντόμων. Η μέθοδος αυτή συμβάλλει κυρίως στην παρακολούθηση των πληθυσμών στην περιοχή και λιγότερο στην αντιμετώπιση.
ΜΕΤΡΑ ΑΠΟΦΥΓΗΣ ΕΞΑΠΛΩΣΗΣ
Όλα τα βαριά προσβεβλημένα φοινικόδεντρα πρέπει να κόβονται από τη βάση τους και να καταστρέφονται. Η καταστροφή τους πραγματοποιείται με φωτιά και επιδιώκεται η αποφυγή εξόδου των ακμαίων. Οι προσβεβλημένοι φοίνικες που κόβονται πρέπει να ανοίγονται στη μέση για να καταστρέφονται όλα τα στάδια του εντόμου.
Σημειώνεται ότι οι φοίνικες που είναι αδύνατοι και φέρουν προσβολές από μικρόβια (κυρίως μύκητες) είναι περισσότερο επιρρεπείς στις επιμολύνσεις. Τα δέντρα αυτά χρειάζεται να θεραπεύονται με τη χρήση κατάλληλων μικροβιοκτόνων και μετά να εφαρμόζονται εντομοκτόνα ώστε να παρεμποδίζεται η εναπόθεση ωών.
Τα βιοκτόνα σκευάσματα υγειονομικής σημασίας και τα ατοξικά σκευάσματα που χρησιμοποιούνται είναι τελευταίας γενιάς υψηλών προδιαγραφών, όλα εγκεκριμένα από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και σύμφωνα με όλα τα απαραίτητα μέτρα για την ασφαλή εφαρμογή αυτών, πάντα υπό την επίβλεψη και παρουσία υπεύθυνου επιστήμονα.
